Co to jest duchowość i jak może przydać się w trzeźwieniu?

Kim jest „człowiek duchowy”?

Wielu specjalistów uważa, że oprócz zdrowia fizycznego i psychicznego człowiek do normalnego funkcjonowania potrzebuje sfery duchowej. Człowiek duchowy to taki, który podchodzi do siebie, drugiego człowieka i otaczającego świata z szacunkiem, posiada jasno określone zasady, a w swoim życiu kieruje się wartościami moralnymi i etycznymi. Oczywiście rodzajów duchowości jest wiele, w zależności od poglądów religijnych. Tym samym, inna będzie duchowość katolicka, inna żydowska, buddyjska, muzułmańska itd. Warto tutaj rozróżnić prawdziwe treści religijne, jakie pochodzą z nauk określonych wierzeń, od fanatyzmu i wypaczonych antynorm. Prawda jest taka, że systemy religijne kładą nacisk na praktykę swoich wierzeń, a także kierowanie się w życiu moralnością i etyką, podkreślając znaczenie dobra i szlachetnych postaw.

Człowiek uzależniony, człowiek uduchowiony – czy to możliwe?

Oprócz niszczycielskiego działania na zdrowie, uzależnienie negatywnie wpływa na przyjęte przez jednostkę normy i zasady. Takie osoby coraz częściej wpadają w konflikty z prawem, a oprócz tego nie zważają na potrzeby innych, kierują się jedynie egoizmem.

Osoba uzależniona skupia się na pozyskiwaniu i konsumowaniu kolejnych dawek substancji psychoaktywnej. Często odbywa się to za wszelką cenę, łamiąc wszelkie bariery, normy, czy też wartości, które jeszcze niedawno były traktowane za święte i nie do ruszenia. Warto zauważyć, że wszelkie podejmowane samodzielnie próby wychodzenia ze swoich słabości kończą się niepowodzeniami, co jedynie potęguje ogólny zły stan alkoholika.

Kiedy wy życiu człowieka obecne jest uzależnienie, człowiek taki odczuwa pustkę, brak wsparcia, samotność. Jego otoczenie uznawane jest jako niesprawiedliwe, wrogie, a nawet krzywdzące. Z tego powodu wiele alkoholików, szczególnie na początku swojej drogi nie szuka pomocy. Dopiero z czasem, kiedy nałóg jest bardzo dotkliwy, jego sytuacja popycha go do poszukiwania sensu życia. Jeżeli osoba uzależniona wykaże wolę leczenia, warto go w tej decyzji umacniać. Nauka samokontroli, samozaparcia, a także strategii przezwyciężania trudnych chwil to ważny aspekt nie tylko samej psychoterapii, ale i fundament poprawnie działającej sfery duchowej. Tym samym, nie należy zaniedbywać potrzeb wynikających właśnie z tej dziedziny. Obserwując tendencje, wiele osób zawodowo zajmujących się leczeniem i terapią odwykową w ramach swoich programów terapeutycznych prowadzi zajęcia z duchowości lub takie, które posiadają ich „element”.

Pojęcie duchowości w terapii uzależnień

Należy podkreślić, że tego typu zajęcia jedynie marginalnie dotykają samych kwestii wiary i religii, a ich głównymi treściami są normy, wartości, sens życia, zasady, moralność, kwestie dobra i zła. Dzięki takim zajęciom można w nowy sposób spojrzeć na własne życie i problemy, dokonać ich ponownej analizy, odszukać konstruktywne sposoby przeciwdziałające, a także uwrażliwić się na sytuację drugiego człowieka. Co ciekawe, część Pacjentów pod wpływem takich działań rozwija się duchowo w tradycyjnym tego słowa znaczeniu, np. zaczyna ponownie uczęszczać do kościoła, praktykując jego wierzenia. Z kolei u osób niewierzących następuje zmiana postawy wobec praktyki religijnej innych osób. Coś co jeszcze niedawno było dla nich przyczyną do drwin, obecnie jest tolerowane i zrozumiane.

Po zakończonej terapii wiele osób w dalszym ciągu korzysta z warsztatów rozwoju duchowego. Znane są historie alkoholików, którzy podkreślają znaczenie praktyk duchowości w utrzymywaniu przez nich abstynencji, silnej woli i postrzegania sensu życia.

Jakie korzyści przynosi rozwój duchowości w terapii uzależnień?

Przeprowadzone w 2010 roku badania nad korzyściami wynikającymi z pracy nad swoją duchowością wykazały, że:

• Transcendentalne i duchowe wartości w życiu człowieka pomagają uporać się ze stresem, np. poprzez szukanie wsparcia w tzw. Sile Wyższej,
• Człowiek pod wpływem duchowości staje się bardziej optymistyczny, spokojny, potrafi w wartościowy sposób rozładować negatywne emocje i stres, ma nadzieję na lepsze jutro,
• Człowiek w inny sposób znosi cierpienie, przechodzi je łatwiej, łagodniej,
• Człowiek zaczyna lepiej radzić sobie z trudnymi i problemowymi sytuacjami, wybiera wartościowe i konstruktywne strategie działań,
• Człowiek zaczyna dbać o swoje zdrowie,
• Duchowość poprawia jakość relacji z innymi osobami.

Czy istnieje ciemna strona duchowości?

Mimo licznych korzyści wynikających z prowadzenia terapii z elementami duchowości, warto zwrócić uwagę na pewne zagrożenia, jakie niosą ze sobą ten typ zajęć. Dzieje się tak w momencie, gdy Pacjent źle pojmuje duchowość lub ją wykorzystuje w niewłaściwy sposób. Znane są historie osób, które zbyt dosłownie biorą rady zawierzenia swojego zdrowia Bogu lub innej nadprzyrodzonej mocy, przez co rezygnują ze wszelkich działań zdrowotnych. Tym samym, przestaje inicjować pracę nad sobą, nad zmianami w swoim życiu, a więc w konsekwencji zaniedbuje proces wychodzenia z uzależnienia.

Ważna jest także kwestia odpowiedzialności i porażek. W chwilach kiedy choroba nawraca, taka osoba przerzuca odpowiedzialność za swój stan właśnie na działanie Siły Wyższej lub pecha i złego losu. Z tego powodu osoby prowadzące zajęcia duchowości muszą stale zwracać uwagę na współudział i współodpowiedzialność samego alkoholika za swój stan i proces dochodzenia do zdrowia. Istnieje potrzeba ciągłego przypominania, że Bóg pomaga jedynie tym, którzy sami aktywnie pomagają sobie.

Kolejne ryzyko to popadanie w świat praktyk religijnych, oddając im się całkowicie, zaniedbując inne aspekty swojego życia – rodzinę, pracę, zdrowie. Dzieje się tak, ponieważ u osób zdrowiejących, podczas wychodzenia z choroby alkoholowej jeszcze przez pewien czas silnie działają mechanizmy uzależnienia. Tym samym, alkoholik z nałogowym systemem regulowania uczuć może znaleźć w praktykach religijnych takie same doznania i emocje, jakich doświadczał pijąc alkohol.

Kolejne ryzyko to podatność na wszelkiego rodzaju wpływy i manipulacje ze strony przewodników duchowych, sekt itp. Jest to związane z tym, że osoby uzależnione charakteryzują się swojego rodzaju zagubieniem w świecie i w rzeczywistości.

Powyższe przedstawione pojmowanie duchowości nie ma nic wspólnego ze zdrowiem. Z tego powodu należy obserwować rozwój duchowości Pacjentów, a także umiejętnie działać w momencie zaobserwowania nieprawidłowości w tym aspekcie. Dobrą strategią może okazać się kierowanie takich osób pod opiekę przewodników duchowych, którzy wywodzą się ze wspólnot religijnych i którzy charakteryzują się wiedzą na temat uzależnień, są wykwalifikowani, posiadają doświadczenie w tym temacie, a także odznaczają się dobrą opinią. Mimo, iż takie działanie może nie zapewnić całkowitego bezpieczeństwa, to jednak istnieje duża szansa na wskazanie odpowiedniej drogi osobie uzależnionej, udzielenie jej realnego wsparcia takiego, jakiego potrzebuje, a także na udzielenie fachowej pomocy, zabezpieczając przed fanatyzmem, sektami, manipulacją ze strony innych osób, a także przed niewłaściwym pojmowaniem praktyk religijnych i ogólnie ujmując: duchowości.