Depresja alkoholowa i uzależnienie od alkoholu – omówienie pojęć

Depresja i alkoholizm często idą ze sobą w parze. Najczęściej pierwotna obecność alkoholizmu wywołuje pojawienie się stanów depresyjnych. Dotyczy to około 90% wszystkich stwierdzonych przypadków. 10% z kolei to sytuacja odwrotna, gdzie to pierwotnie występująca depresja popycha człowieka w szpony uzależnienia. Co ciekawe, ta sytuacja w większości dotyczy kobiet. Niestety obie sytuacje są równie groźne, a fakt łatwego dostępu do napojów alkoholowych jedynie pogarsza stan chorobowy u wszystkich Pacjentów.

Uzależnienie od alkoholu czy depresja – co jest pierwsze?

Alkohol stanowi używkę, po którą najczęściej sięgają obywatele Stanów Zjednoczonych oraz mieszkańcy Europy. W literaturze przedmiotu wielokrotnie można natrafić na opis związku między zespołem zależności alkoholowej, nazywanego w skrócie ZZA, z zaburzeniami psychicznymi występującymi w formie zespołu depresyjnego. Niejednokrotnie praktyka medyczna pokazała, że stan depresji alkoholowej jest bardzo częstym powikłaniem wspomnianej wyżej zależności alkoholowej.

W przypadku osób cierpiących na depresję, w momencie postrzegania alkoholu jako alternatywnej wersji unikania codzienności i problemów z nią związanej, częściej wykazują cechy uzależnienia. Niestety w dalszym ciągu w mentalności wielu osób alkohol stanowi idealny środek poprawiający nastrój. Prawda jest jednak inna. Poczucie ulgi jest tutaj pozorne, a kiedy etanol przestaje działać, człowiek odczuwa pogorszenie nastroju. Z tego powodu napoje alkoholowe już od dawna zaliczane są do typowych depresantów. Tym samym, jeżeli człowiek najpierw wykazuje stany depresyjne i za ich sprawą sięga po alkohol doprowadzając do rozwoju uzależnienia, mówi się wtedy o pierwotnej depresji z wtórnym alkoholizmem.

Inaczej jest w przypadku, kiedy obecny alkoholizm wywołuje stany depresyjne. Zaburzenia nastroju są więc elementem podłoża zespołu zależności alkoholowej i mówi się wtedy o pierwotnym alkoholizmie z wtórną depresją. Może ona się pojawić na każdej z czterech faz rozwoju choroby alkoholowej. Według podziału Jellinka, istnieją cztery fazy choroby alkoholowej: przedalkoholowe (początkowe), ostrzegawcze (zwiastunowe), krytyczne (ostre), końcowe (przewlekłe). Aby jednak zdiagnozować istnienie depresji alkoholowej, należy jej utrzymujące się objawy obserwować przez minimum dwa tygodnie lub dłużej.

Alkoholizm objawowy – jakie są objawy depresji?

Dostępność alkoholu połączona z brakiem znajomości i umiejętności wykorzystywania strategii radzenia sobie w trudnych chwilach sprawia, że ludzie próbują nim leczyć swój psychiczny dyskomfort. W takiej sytuacji dana osoba, niezależnie od jej wieku i płci, naraża się na rozwój uzależnienia, które niespodziewanie narasta, przechodząc przez kolejne fazy rozwoju choroby. Osoby z tak zwanymi zaburzeniami afektywnymi, w których skład wchodzi nastrój, emocje i aktywność, popadają w nałóg sięgania po alkohol, który ma na celu poprawić ich samopoczucie. Wraz z upływem czasu jednak dochodzi do pogorszenia się nastroju, co w skrajnych sytuacjach może skłonić daną osobę do myśli i prób samobójczych. Z tego powodu tak ważne jest szybkie postawienie odpowiedniej diagnozy, a także sięgnięcie po fachową pomoc terapeutyczno-leczniczą.

Aby w ogóle móc określić dane zaburzenia nastroju depresją, muszą zostać zaobserwowane i zdiagnozowane odpowiednie czynniki. Przede wszystkim należy sięgnąć informacji znajdujących się w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, gdzie zaprezentowano konkretne kryteria diagnostyczne wszelkich zaburzeń zdrowotnych, wliczając w to nieprawidłowości w odczuwaniu emocji i nastroju. W myśl tej klasyfikacji, podstawowe objawy depresji są następujące:

• Trwałe obniżenie nastroju, któremu towarzyszy osłabienie i brak wyrażania emocji,
• Zaniechanie rozwijania zainteresowań, a także całkowita niechęć wykonywania wszelkich aktywności, które jeszcze do niedawna cieszyły się zainteresowaniem i sprawiały danej osobie przyjemność,
• Spadek energii, apatyczność, zmęczenie, wyczerpanie.

Stwierdzenie obecności już jednego z powyższych komponentów wystarczy do rozpoznania depresji. Dość często przebiega ona w parze z objawami na tle psychosomatycznym, które obejmują:

• Zaburzenia snu i spadek jego jakości,
• Zaburzenia aktywności ruchowe,
• Zaburzenia apetytu i szybkie zmiany masy ciała,
• Zaburzenia procesów myślowych,
• Zaburzenia treści myślenia – np. urojenia, paranoje,
• Zachowania ryzykowne w aspekcie skłonności samobójczych.

Osoby, które posiadają podwójną diagnozę, czyli mają rozpoznaną depresję i ZZA zazwyczaj gorzej przechodzą przez proces leczenia i w ich przypadku ryzyko popełnienia samobójstwa jest wyższe. Typowe jest także wykazywanie zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym, a także znacznie trudniej w ich przypadku osiągnąć optymalne rezultaty wynikające z procesu leczniczo-terapeutycznego – między innymi dlatego, że niechętnie proszą o pomoc specjalistów, a jeśli już udadzą się do lekarza lub terapeuty, to zwykle wykazują niechęć wobec nich. Typowe jest tutaj nieregularne zażywanie leków, a także opuszczanie sesji terapeutycznych. Takie osoby szkodzą swojemu zdrowiu jeszcze na jeden sposób – wielokrotnie w praktyce odwykowej spotykane są przypadki zażywania antydepresantów z jednoczesnym dalszym piciem alkoholu. 

Zespół zależności alkoholowej a depresja – rokowanie i leczenie

Depresja może pojawić się razem z ZZA, ale równie dobrze może go poprzedzać, jak i pojawić się później. Zwykle rozpoznanie nie jest specjalnie skomplikowane – Pacjent jest w stanie określić pierwotny powód rozwoju swojego stanu chorobowego.

Bardzo ważną kwestią jest tutaj zindywidualizowanie procesu leczniczego i terapeutycznego, który powinien być poprzedzony przeprowadzeniem dokładnego wywiadu medycznego. Będzie to możliwe w momencie kiedy sam Pacjent będzie chciał współpracować, a także zachowa szczerość podczas spotkania z lekarzem lub terapeutą. W ten sposób można szczegółowo zaplanować jak najlepszą w danym przypadku strategię zmian, włączając w to opis leczenia. Zazwyczaj łączy się tutaj farmakoterapię w postaci leków przeciwdepresyjnych razem z postępowaniem psychoterapeutycznym, opracowanym specjalnie pod Pacjenta i jego indywidualny przypadek.

W procesie zdrowienia nie sposób zapomnieć o ważnym udziale wsparcia udzielanego ze strony rodziny i najbliższych przyjaciół. Motywacja do zmian może być tutaj kluczowa, zwłaszcza w sytuacji kiedy zapał Pacjenta słabnie.

Zdarzają się jednak takie przypadki osób, których ciężki stan psychiczny jest wskazaniem do zastosowanie leczenia biologicznego, czyli inaczej mówiąc, konieczne będzie zastosowanie elektrowstrząsów.

Należy tutaj podkreślić, że u osób z podwójną diagnozą pominięcie któregokolwiek filaru leczenia, czy to farmakoterapii depresji, czy też terapii alkoholizmu, równać się będzie brakiem efektów, a nawet jeśli pewne z nich zostaną dostrzeżone, zwykle są jedynie chwilowe, po czy następuje nawrót choroby. Jedynie kompleksowe, wielotorowe i długotrwałe działanie ma jakiekolwiek szanse na zachowanie trwałej abstynencji u danego Pacjenta. Owszem – jest to trudne, jednak naprawdę realne.